ห้องพิพิธภัณฑ์ดินลูกรัง

“ให้พิจารณาแก้ไขปัญหาดินลูกรัง โดยให้กระทุ้งชั้นหินลูกรัง แล้วนำดินชั้นล่าง
ขึ้นมาผสมกับดินลูกรังข้างบนแล้วไถกลบ เชื่อว่าไม่เกิน 2 ปี สามารถปลูกพืชได้”

ส่วนที่ 1 ดินในโลก ทรัพยากรดินของประเทศไทยและทรัพยากรดินในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

ดินประกอบด้วยแร่ธาตุที่เป็นของแข็ง อินทรียวัตถุ น้ำ และอากาศที่ มีสัดส่วนแตกต่างกันออกไป ซึ่งดินในโลกนี้มีหลายร้อยพันชนิด นักวิทยาศาสตร์ทางดินได้สำรวจศึกษาสมบัติของดินแล้วจัดเป็นหมวด หมู่ได้เช่นเดียวกับการจำแนกพืชหรือสัตว์ จากการรวบรวมข้อมูลของกระทรวงเกษตรแห่งสหรัฐอเมริกา (USDA) ได้จำแนกดินในโลกไว้
12 อันดับ (Order)
ประเทศไทยตั้งอยู่ในเขตสภาพภูมิประเทศที่เป็นเขตร้อน ดินส่วนใหญ่ที่พบเป็นดินที่มีการพัฒนาการค่อนข้างสูงถึงสูง ดินแต่ละภาคของประเทศแตกต่างกันออกไป ทำให้ศักยภาพในด้านพัฒนาการทางการ เกษตรแตกต่างกันออกไปด้วย และในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบสูงที่มีลักษณะคล้ายแอ่งกะทะหงาย ซึ่งลาดเอียงไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้เล็กน้อย โดยมีความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลางประมาณ 130 – 250 เมตร บริเวณตอนกลางของภาคมีเทือกเขา ภูพานพาดยาวตั้งแต่ทิศตะวันตกเฉียงเหนือถึงทิศตะวันออกเฉียงใต้ของภาค มีพื้นที่บริเวณด้านเหนือและด้านตะวันออกเฉียงเหนือของภาคลาดเอียงสู่แม่น้ำโขง เรียกบริเวณนี้ว่า แอ่งสกลนคร มีลำน้ำสายสั้นๆ เช่น ลำน้ำเลย ลำน้ำสงคราม ห้วยหลวง ลำน้ำก่ำ ลำน้ำอูน และลำน้ำพุง ไหลลงแม่น้ำโขง ส่วนด้านทิศใต้ของเทือกเขาภูพาน มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นที่ราบ เรียกว่า แอ่งโคราช และมีแม่น้ำสำคัญคือ แม่น้ำมูล และแม่น้ำชี

ส่วนที่ 2 ดินลูกรัง

ดินลูกรังที่พบมากในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้แก่ ชุดดินเพ็ญ ชุดดินอ้น ชุดดินปลาปาก ชุดดินโพนพิสัย ชุดดินเชียงคาน และชุดดินแม่ริม ซึ่งในปัจจุบันดินลูกรังสามารถใช้ในการปลูกพืชได้ ถึงแม้จะได้ผลผลิตค่อน ข้างต่ำเมื่อเทียบกับดินอื่นๆ แต่หากมีการวางแผนและการจัดการที่เหมาะ สมก็สามารถใช้ให้เกิดประโยชน์ด้านการเกษตรได้ เช่น ใช้ในการทำนา ใช้ปลูกพืชไร่ ใช้เป็นทุ่งหญ้าเลี้ยงสัตว์ หรือใช้ปลูกไม้ยืนต้นและไม้ผล

ส่วนที่ 3 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ กับดินลูกรัง

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ทรงให้ความสำคัญกับดิน พระองค์ทรงเห็นว่าดินเป็นปัจจัยพื้นฐานที่สำคัญเช่นเดียวกับน้ำ ในส่วนของดินลูกรังนั้น การแก้ไขตามแนวพระราชดำริของพระองค์ท่าน มีดังนี้ สร้างอ่างเก็บน้ำตามลำน้ำหลักๆ เพื่อกักน้ำและรักษาความชุ่มชื้นของดิน ปรับปรุงดินโดยใช้ปุ๋ยหมัก และการปลูกพืชตระกูลถั่ว ปลูกหญ้าแฝก เพื่อป้องกันไม่ให้ดินถูกทำลายและพังทลาย ลดปริมาณน้ำที่ไหลบ่าหน้าดิน

ส่วนที่ 4 ทรัพยากรดินในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตเฉลิมพระเกียรติ จังหวัดสกลนคร

สภาพพื้นที่ของวิทยาเขตฯ มีลักษณะเป็นเนินต่ำค่อนข้างราบ เรียบ มีความลาดชันของพื้นที่ประมาณ 0 – 2 เปอร์เซ็นต์ โดยด้านตะวันตกเฉียงเหนือจะมีความลาดเอียงมากกว่าด้านอื่นๆ เล็กน้อย เป็นพื้นที่ที่เกิดจากการปรับระดับตามกระบวนการธรรมชาติ อยู่สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ประมาณ 160 – 178 เมตร ซึ่งจากการสำรวจจัดทำแผนที่ดิน พบว่ามีดินอยู่ 7 ประเภท แบ่งออกเป็น 4 ชุดดิน (Soil Series) และ 3 ดินคล้าย (Soil Variants)
1. ชุดดินเชียงราย มีเนื้อดินบนเป็นดินร่วนปนดินเหนียว
2. ชุดดินเพ็ญ มีเนื้อดินบนเป็นดินร่วนปนดินเหนียว
3. ชุดดินโพนพิสัย มีเนื้อดินบนเป็นดินร่วนเหนียวปนลูกรัง
4. ดินโพนพิสัยที่มีธาตุเป็นด่างมาก มีเนื้อดินบนเป็นดินร่วนเหนียวปนลูกรัง
5. ชุดดินสกล มีเนื้อดินบนเป็นดินร่วนเหนียวปนลูกรัง
6. ดินสกลที่มีธาตุเป็นด่างมาก มีเนื้อดินบนเป็นดินร่วนเหนียวปนลูกรัง
7. ดินสกลที่พบชั้นศิลาแลงในระดับลึกปานกลาง มีเนื้อดินบนเป็นดินร่วนเหนียวปนลูกรัง

ส่วนที่ 5 วัฒนธรรมอีสานกับศิลาแลง

ศิลาแลงมีสมบัติแข็งและทนทาน ชาวอีสานจึงนำมาใช้ในการก่อสร้าง เกิดเป็นโบราณสถานซึ่งเป็นหลักฐานเกี่ยวกับประวัติศาสตร์และสะท้อนภูมิปัญญาของชาวอีสานได้เป็นอย่างดี เช่น